Zeilen met een kompas

Geschreven door Rob Sepers, hoofdcoach Optimist.

Risicomanagement bij strategische keuzes is belangrijk. Elk toegestaan hulpmiddel kan je helpen om slimmer te zijn dan je tegenstander.

Het kompas, een potlood en een beetje spuug dragen daar zeker aan bij!

Dit keer ga ik in op het zeilen met kompas. Ik beperk me tot aan-de-windse koersen.

Wat heb je nodig?

Een bolkompas. Zie foto.

Er zijn verschillende merken die dit type maken. Tegenwoordig is de roos voorzien van graden aanduiding of ingedeeld in sectoren met nummers. Tevens is de bol voorzien van peilstrepen.

2. Een potloodje met klitte-band er omheen. Dat kun je onder de rand van je boot vast bevestigen. Je kunt met het potlood overal op je boot schrijven. Gebruik je eigen spuug om geschreven zaken uit te gummen.

Wind links of rechts over de baan in het kruisrak

Iedereen hoort te weten (ervan uitgaande dat de bovenboei gemiddeld recht in de wind ligt), dat als de wind van links komt t.o.v. de bovenboei je over stuurboord wilt varen en als de wind rechts van de bovenboei komt je over bakboord wil varen.

Als de wind recht vanaf de bovenboei waait, dan maakt het niet uit. Hier heb je speelruimte, vooral van belang als shiften onregelmatig zijn.

Aflezen van je kompas.

Je kompas wijst altijd naar het noorden. Je boot draait om je kompasbol heen en je leest dus afhankelijk van de wind een ander getal af bij een bepaalde peilstreep als je een andere koers gaat varen. Als de wind draait verandert je koers t.o.v. het noorden. Het getal wat je afleest wordt groter of kleiner.

Afhankelijk van de boeg waarover je vaart weet je dat de wind opdraait of afdraait. Bijvoorbeeld: Vaar je aan de wind over bakboord. Je vaart 310, even later vaar je 300. Dan draait de wind af, in dit geval naar links.

Je kunt aflezen in graden (0-360 graden) of in sectoren (meestal 4 sectoren ingedeeld met nummers 0-5).

Werkwijze in basis is hetzelfde als je werkt met graden of met de nummers van de sectoren.

Bijhouden van de shifts

Je zeilt een poosje aan de wind en leest regelmatig het getal bij een van de peilstrepen. Bepaal grofweg het gemiddeld. Noteer dat op je boot. Maak vervolgens een tabel als hieronder.

Koers in graden -> Tijd	290	300	310	320	330	340	Wolken
10.40			X
10.43		X					Grote wolk
10.45		X
10.47			X
10.50				X			Wolk voorbij
10.53					X
10.56					X
10.58				X
11.00			X
11.02		X
11.05		X

Conclusie: Gemiddelde wind 315, tussen 310 en 320 graden

Windtype en gebruik kompas

Steady wind, de wind draait niet tot nauwelijks, zie ook metingen met het kompas hieronder.

Koers in graden -> Tijd	300	305	310	315	320	325
10.40			X
10.43			X
10.45			X
10.47			X
10.50				X
10.53			X
10.56			X
10.58			X
11.00			X
11.02			X
11.05			X

Er valt dan niet veel te verdienen met de windshiften. Bootsnelheid is dan alles. Op de kleine shift kan je dan reageren, om bijvoorbeeld tactisch voordeel te halen.

Regelmatig oscillerende wind

Zie tabel hieronder. De wind slingert regelmatig heen en weer. Symmetrisch in tijd en richting rond het gemiddelde.

Koers in graden -> Tijd	290	300	310	320	330	340
10.40			X
10.43		X
10.45		X
10.47			X
10.50				X
10.53					X
10.56					X
10.58				X
11.00			X
11.02		X
11.05		X

Gemiddelde wind 315. Dus vaar over bakboord als wind rechts van 315 is, dus getal groter dan 315. Vaar over stuurboord als getal links van 315 is, dus getal kleiner dan 315 is.

De start is hier belangrijk. Je moet in de goede slag starten, maar kunt tactisch voordeel halen uit het gegeven of de goede slag uit de start kort of lang duurt.

Onregelmatig oscillerende wind

Twee voorbeelden van onregelmatig oscillerende wind, zie de tabellen hieronder. De wind draait onregelmatig rond het gemiddelde in tijd en/of richting.

Zaterdag Zondag

Tijd

290

300

310

320

330

340

Tijd

290

300

310

320

330

340

10.40

10.43

10.45

10.47

10.50

10.53

10.56

10.58

11.00

11.02

11.05

We hebben nu te maken met langere tijd de wind van rechts (zaterdag) dan wel de wind van links (zondag). Dus eigenlijk varen we dan een kruisrak met lange slag/korte slag.

De lange slag moet je altijd kunnen varen. Dus je vaart de korte slag als de wind terug draait voor kortere tijd.

De start is ook nu belangrijk. Vaar vanuit de start de goede slag. Ook nu kun je tactisch voordeel halen uit het feit of de eerste slag lang of kort duurt. Bij twijfel blijf je aan de kant van de vloot die wordt bepaald door de lange slag. Dus de wind langer van links, dan start je links t.o.v. de vloot.

Persistent draaiende wind (geleidelijk of in stappen)

Zie de onderstaande tabel. De wind draait rustig één kant op.

Tijd	300	305	310	315	320	325
10.40	X
10.43		X
10.45			X
10.47				X
10.50					X
10.53						X
10.56
10.58
11.00
11.02
11.05

De wind draait hier rustig naar rechts. Dus je start rechts en vaart naar rechts over stuurboord.

Bepalend nu is wanneer overstag? In ieder geval voor de layline, omdat de slag over bakboord geleidelijk blijft opdraaien. Hoeveel eerder hangt af van de snelheid van draaien. Als de wind sneller draait, moet je eerder overstag. Merk je dat je in de slag naar de boei waarschijnlijk de boei overzeilt, schakel dan direct over naar speedmodus.

Persistent wind met oscillaties (regelmatige of onregelmatige)

Zie onderstaande tabel. De wind draait gemiddeld naar rechts. Maar soms even terug.

Tijd	300	305	310	315	320	325
10.40	X
10.43		X
10.45		X
10.47			X
10.50			X
10.53		X
10.56			X
10.58			X
11.00				X
11.02					X
11.05				X

Bouw op in de rechterhelft. Start rechts. Tactisch winst te halen uit het feit dat de wind af en toe even terug draait.

Instinct/Gevoel versus Feiten

Veel zeilers roepen dat je zo merkt als de wind draait. Dat klopt, maar winnen zit in details! Dus als jij bij ronden van de gate niet weet of de wind links of rechts zit, dan kun je verkeerd aan het rak beginnen. Dus verlies je t.o.v. een tegenstander die het wel weet. Ook kun je winst uit de start halen als je weet wat de goede slag is en of deze na de start opdraait of afdraait!

Champions Know Why

Be smart!!! Learn to use a compass.

Heb je nog vragen? Mail naar hoofdcoach@optimist.nl